تشخیص استئوپروز

برای تشخیص استئوپروز بر اساس تعریف WHO در بخش‌های پیشین ارائه گردید. در زنان پیش از یائسگی، مردان زیر ۵۰ سال و کودکان، به جای معیارهای تشخیصی WHO از توصیه‌های ISCD استفاده می‌شود.

استئوپروز در مردان زیر ۵۰ سال و زنان پیش از یائسگی و کودکان، بر اساس وجود fragility fracture یا score پایین همراه با دیگر عوامل خطر شکستگی تشخیص داده می‌شود.

در مواردی که Z-score کمتر از -۲ باشد، اصطلاح “تراكم استخوان پایین برای سن تقویمی” به کار می‌رود و اگر بزرگتر از -۲ باشد، از اصطلاح “در محدوده قابل انتظار برای سن” استفاده می‌کنند. استفاده از Z-Score باید با در نظر گرفتن استانداردهای متناسب با سن، جنس، نژاد و قومیت انجام شود.

مناطق منتخب برای دانسیتومتری

مناطق منتخب برای انجام دانسیتومتری شامل موارد زیر هستند:

• ستون مهره‌های کمری (L1-L4)
• لگن توتال
• گردن فمور

پزشکان باید مطالعات سریال BMD را با یک دستگاه واحد و تنظیمات یکسان انجام دهند.

ابزار FRAX سازمان جهانی بهداشت

سازمان بهداشت جهانی (WHO) ابزار FRAX (Fracture Risk Assessment Tool) را برای شناسایی بهتر افراد در معرض خطر شکستگی طراحی کرده است. این روش با توجه به عوامل خطر موجود در هر فرد، احتمال بروز شکستگی را محاسبه می‌کند.

با کمک این جداول، می‌توان احتمال بروز شکستگی در ۱۰ سال آینده را تخمین زد و از آن به عنوان راهنمای درمان بیماران استفاده کرد. در گزارش BMD افراد استئوپنیک، پزشک باید خطر شکستگی هیپ یا شکستگی ماژور استئوپروتیک را بر اساس FRAX محاسبه و ثبت کند. جداول FRAX در ضمایم این راهنما قرار دارند.

روش‌های تشخیصی استئوپروز

استحکام استخوان به دو عامل بستگی دارد:

• تراکم معدنی استخوان
• کیفیت استخوان

در حال حاضر نمی‌توان کیفیت استخوان را به طور مستقیم سنجید و تنها معیار عملی برای ارزیابی آن، سابقه شکستگی استئوپروتیک بیمار است. بنابراین پزشکان برای ارزیابی استحکام استخوان از سنجش تراکم معدنی استخوان (BMD) استفاده می‌کنند.

1. سنجش تراکم استخوان (DEXA Scan)

این روش دقیق‌ترین تست برای تشخیص پوکی استخوان است. در این تست با استفاده از اشعه ایکس کم‌دوز، تراکم مواد معدنی استخوان (به‌ویژه در لگن و ستون فقرات) اندازه‌گیری می‌شود.

نتیجه تست به صورت T-score گزارش می‌شود:

• T-score بالاتر از -1 → طبیعی
• T-score بین -1 تا -2.5 → استئوپنی (کاهش تراکم خفیف)
• T-score کمتر از -2.5 → استئوپروز

2.بررسی سابقه پزشکی و خانوادگی

پزشک سابقه شکستگی‌ها، داروهای مصرفی (مثل کورتون‌ها) و وجود پوکی استخوان در خانواده را بررسی می‌کند. این اطلاعات در تعیین ریسک ابتلا بسیار مهم هستند.

3.معاینه فیزیکی

در معاینه ممکن است علائمی مثل کاهش قد، قوز در پشت یا دردهای مزمن ستون فقرات مشاهده شود که می‌تواند نشانه شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان باشد.

4.آزمایش‌های خون و ادرار

برای بررسی سطح کلسیم، ویتامین D، عملکرد کلیه و هورمون‌ها از این آزمایش‌ها کمک گرفته می‌شود. این تست‌ها به پزشک کمک می‌کنند علل ثانویه پوکی استخوان (مثل مشکلات تیروئید یا غدد) مشخص شود.

رادیوگرافی ساده

یافته‌های غیر طبیعی در پرتونگاری (X-ray) فقط زمانی ظاهر می‌شوند که تراکم استخوان بیش از ۳۰٪ کاهش پیدا کرده باشد. همچنین وجود دانسیته به ظاهر نرمال در رادیوگرافی نمی‌تواند استئوپروز را به طور قطعی رد کند. از طرفی، تفسیر تصاویر تا حد زیادی به تجربه پزشک وابسته است.

درمان استئوپروز

1.تغییر سبک زندگی

• مصرف کافی کلسیم (لبنیات، سبزیجات برگ سبز، مغزها)
• دریافت مناسب ویتامین D از نور خورشید یا مکمل‌ها
• انجام ورزش‌های تحمل وزن مثل پیاده‌روی، دویدن سبک یا تمرینات مقاومتی
• ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل

2.مکمل‌ها

بسیاری از بیماران نیاز به مکمل کلسیم و ویتامین D دارند تا استخوان‌هایشان تقویت شود. دوز مصرف باید توسط پزشک تعیین شود تا از عوارض احتمالی جلوگیری گردد.

3.داروهای ضدپوکی استخوان

بیس‌فسفونات‌ها (مثل آلندرونیت، ریزدرونیت) → شایع‌ترین داروهای تجویزی برای کاهش سرعت تحلیل استخوان

داروهای هورمونی (مانند درمان جایگزین استروژن در زنان یائسه)

داروهای جدیدتر مثل دنوزوماب یا ترابیپاراتاید → برای بیماران با پوکی استخوان شدید یا مواردی که داروهای معمول اثرگذار نبوده‌اند

4.فیزیوتراپی و ورزش

تمرینات تقویتی و تمرین‌های تعادلی باعث افزایش استحکام عضلات و کاهش خطر سقوط می‌شوند. فیزیوتراپیست‌ها برنامه‌های اختصاصی برای بیماران مبتلا به استئوپروز طراحی می‌کنند.

نقش پیشگیری در کنار درمان

حتی اگر درمان آغاز شده باشد، پیشگیری از شکستگی‌های بعدی اهمیت زیادی دارد. رعایت رژیم غذایی سالم، استفاده از کفش مناسب، ایمن‌سازی محیط خانه (مثل حذف فرش‌های لیز) و انجام تمرینات تعادلی می‌تواند خطر زمین خوردن و شکستگی را کم کند.

جمع‌بندی

استئوپروز بیماری خاموش اما جدی است که با تشخیص به‌موقع می‌توان آن را کنترل کرد. سنجش تراکم استخوان (DEXA) بهترین روش برای شناسایی این بیماری است و در کنار آن، بررسی سوابق پزشکی، معاینه و آزمایش‌های خون هم کمک‌کننده هستند. درمان پوکی استخوان شامل تغییر سبک زندگی، مصرف مکمل‌ها، داروهای ضدپوکی استخوان و فیزیوتراپی است.

🔑 کلید اصلی مدیریت استئوپروز، تشخیص زودهنگام + درمان مناسب + پیشگیری از شکستگی‌های بعدی است. با رعایت این سه اصل، می‌توان کیفیت زندگی بیماران را حفظ و خطر عوارض جدی را کاهش داد.

لینک کوتاه : https://kbmd.ir/?p=5780 کپی لینک