تعریف استئوپروز
استئوپروز شایع‌ترین بیماری متابولیک استخوان است که کل اسکلت بدن را درگیر می‌کند. این بیماری باعث کاهش قدرت استخوان‌ها می‌شود و در نتیجه فرد را مستعد شکستگی می‌کند.
استئوپروز تا زمانی که شکستگی ایجاد نکند، علامتی نشان نمی‌دهد.
با افزایش امید به زندگی و بالا رفتن تعداد افراد سالمند، انتظار می‌رود شیوع استئوپروز و شکستگی‌های ناشی از آن در دهه‌های آینده بیشتر شود.
تعاریف استئوپروز
استئوپروز بر اساس سازمان بهداشت جهانی (WHO):
سازمان بهداشت جهانی استئوپروز را به‌عنوان کاهش تراکم استخوان به میزان ۲/۵ انحراف معیار کمتر از متوسط حداکثر تراکم استخوان در افراد جوان سالم (T-score -۲/۵) تعریف کرده است.
استئوپنی (Osteopenia):
وقتی تراکم توده استخوان بین ۱ تا ۲/۵ انحراف معیار کمتر از متوسط تراکم افراد جوان و سالم باشد (T-score بین -۱ تا -۲/۵)، آن را استئوپنی می‌نامند.
تراکم استخوان نرمال:
اگر تراکم استخوان بیشتر از T-score -۱ باشد، آن را نرمال در نظر می‌گیرند.
شکستگی استئوپروتیک (Fragility Fracture):
شکستگی استئوپروتیک زمانی رخ می‌دهد که استخوان با یک ترومای خفیف که در حالت عادی باعث شکستگی نمی‌شود، دچار آسیب شود؛ مثلاً زمانی که فرد از حالت ایستاده یا نشسته سقوط می‌کند.
هر شکستگی که در اثر ضربه‌های شدید مانند تصادف اتومبیل نباشد، در گروه شکستگی‌های استئوپروتیک قرار می‌گیرد.
چرا استئوپروز بیماری خاموش نامیده می‌شود؟
پوکی استخوان را بیماری خاموش می‌نامند، چون بیمار معمولاً تا زمان شکستگی علامت خاصی احساس نمی‌کند. بیشتر افراد تازه بعد از یک شکستگی لگن یا مهره‌های ستون فقرات متوجه ضعف استخوان‌هایشان می‌شوند.
علائم پوکی استخوان
گرچه در مراحل اولیه علامت خاصی وجود ندارد، اما برخی نشانه‌ها می‌توانند هشداردهنده باشند:
- کوتاه شدن قد به مرور زمان
- دردهای مبهم یا مزمن در کمر
- شکستگی‌های مکرر با ضربات خفیف
- ایجاد قوز در ستون فقرات به دلیل شکستگی‌های فشاری
- عوامل خطر استئوپروز
- عوامل متعددی در بروز پوکی استخوان نقش دارند. مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- بالا رفتن سن (به‌ویژه بالای ۵۰ سال)
- جنسیت (زنان بیشتر از مردان در معرض خطر هستند)
- یائسگی و کاهش هورمون استروژن
- سابقه خانوادگی پوکی استخوان
- کمبود ویتامین D و کلسیم
- بی‌تحرکی و کمبود فعالیت بدنی
- سیگار و مصرف الکل
- مصرف طولانی‌مدت برخی داروها مثل کورتون‌ها
معایب و پیامدهای استئوپروز
پوکی استخوان تنها یک ضعف استخوانی ساده نیست، بلکه پیامدهای گسترده‌ای دارد که زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد:
- خطر شکستگی بالا می‌رود → به‌ویژه در لگن، ستون فقرات و مچ دست
- کیفیت زندگی کاهش پیدا می‌کند → درد، افت توانایی حرکتی و نیاز به مراقبت مداوم
- شکل بدن تغییر می‌کند → قوز پشت و کاهش قد به دلیل شکستگی‌های فشاری
- هزینه‌های اقتصادی بالا می‌رود → جراحی، بستری و توان‌بخشی
- احتمال مرگ زودرس افزایش می‌یابد → مخصوصاً بعد از شکستگی لگن در افراد مسن
روش‌های پیشگیری از استئوپروز
خوشبختانه پوکی استخوان قابل پیشگیری است. با رعایت چند نکته ساده می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد:
- مصرف کافی کلسیم (شیر، ماست، پنیر، سبزیجات سبز)
- دریافت مناسب ویتامین D از نور خورشید یا مکمل‌ها
- ورزش منظم به‌ویژه تمرینات تحمل وزن مثل پیاده‌روی یا دویدن سبک
- ترک سیگار و محدود کردن مصرف الکل
- انجام سنجش تراکم استخوان (DEXA scan) در افراد پرخطر
درمان استئوپروز
درمان بسته به شدت بیماری متفاوت است، اما معمولاً شامل موارد زیر می‌شود:
- تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی، ورزش، ترک دخانیات)
- مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D
- پزشک داروهای ضدپوکی استخوان مثل بیس‌فسفونات‌ها را تجویز می‌کند
- فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برای پیشگیری از سقوط و شکستگی
جمع‌بندی
استئوپروز یک بیماری خاموش اما بسیار جدی است. اگر فرد به موقع تشخیص نگیرد و درمان را شروع نکند، کیفیت زندگی‌اش به‌شدت افت می‌کند و حتی احتمال مرگ افزایش می‌یابد. بنابراین بهترین راهکار، پیشگیری است: تغذیه سالم، ورزش منظم، و مراجعه به پزشک برای بررسی تراکم استخوان در سنین بالاتر.
با آگاهی و مراقبت، می‌توان از بسیاری از شکستگی‌ها و عوارض پوکی استخوان جلوگیری کرد.
لینک کوتاه : https://kbmd.ir/?p=5774
