پوکی استخوان و پیشگیری و درمان
در این راهنما توصیه‌های کاربردی برای پوکی استخوان بر اساس بهترین شواهد (سطوح ۱ تا ۴) و درجه‌بندی هر توصیه (A تا D) ارائه شده است. تقسیم‌بندی سطوح شواهد و درجه توصیه‌ها در بخش متدولوژی راهنما به طور کامل توضیح داده شده است.
پیشگیری
چه اقداماتی می‌تواند در پیشگیری از کاهش توده استخوانی مؤثر باشد؟
تیم درمانی باید آموزش‌های لازم را به بیماران و خانواده‌های آنان در زمینه پوکی استخوان ارائه دهد. همچنین باید اطمینان حاصل کند که افراد تحت پوشش مقدار کافی کلسیم، ویتامین D و فعالیت بدنی مناسب دریافت می‌کنند. این موارد مهم‌ترین اصول در پیشگیری و درمان پوکی استخوان هستند.
توصیه ها
۱. ترک سیگار
سیگار کشیدن خطر ابتلا به استئوپروز را افزایش می‌دهد و ترک آن strongly توصیه می‌شود.
۲. ورزش‌های تحمل وزن
این نوع ورزش ها مانند پیاده‌روی منظم (۳۰ تا ۴۰ دقیقه در هر جلسه) و نیز تمرین‌های تقویت‌کننده وضعیت بدنی برای چند دقیقه در روز در تمام طول زندگی توصیه می‌شوند.
۳. مصرف کافئین
برای حفظ سلامت استخوان باید از مصرف زیاد کافئین (بیش از ۴ فنجان قهوه در روز) خودداری کرد.
دریافت مقادیر کافی کلسیم
میزان توصیه‌شده دریافت روزانه کلسیم المنتال (از رژیم غذایی + مکمل) به شرح زیر است:
- کودکان ۴ تا ۸ سال: ۱۰۰۰ میلی‌گرم
- نوجوانان ۹ تا ۱۸ سال: ۱۳۰۰ میلی‌گرم
- زنان پیش از یائسگی و مردان تا ۵۰ سالگی: ۱۰۰۰ میلی‌گرم
- مردان و زنان ۵۱ تا ۷۰ سال: به ترتیب ۱۰۰۰ و ۱۲۰۰ میلی‌گرم
- افراد ۷۱ سال و بالاتر: ۱۲۰۰ میلی‌گرم
- زنان باردار یا شیرده: ۱۰۰۰ mg
📌 کل کلسیم دریافتی روزانه = کلسیم رژیم غذایی + مکمل کلسیم
میزان آن در مکمل‌ها متفاوت است و باید بر اساس نوع مکمل تجویزی محاسبه شود.
کلسیم دریافتی از طریق محصولات لبنی (طبق جدول) + حدود ۲۵۰ میلی‌گرم از منابع غیر لبنی به‌طور تقریبی تأمین می‌شود.
دریافت مقادیر کافی ویتامین D
حداقل مقدار توصیه‌شده دریافت روزانه ویتامین D از رژیم غذایی و مکمل‌ها به شرح زیر است:
- افراد ۱۹ تا ۷۰ سال: ۶۰۰ واحد
- افراد بالای ۷۰ سال: ۸۰۰ واحد
- زنان باردار و شیرده: ۶۰۰ واحد
مصرف پروتئین کافی نقش مهمی در حفظ سلامت استخوان دارد و می‌تواند از دست رفتن استخوان در سالمندان را به حداقل برساند.
جهت پیشگیری از شکستگی هیپ در سالمندان چه اقداماتی باید انجام داد؟
توصیه ها
تیم درمان باید عوامل خطر سقوط در محیط زندگی را شناسایی کرده و آن‌ها را اصلاح کند.
این عوامل در ضمیمه به طور کامل ذکر شده‌اند.
برای کاهش خطر شکستگی هیپ در سالمندان لازم است عوامل خطرساز شناسایی شوند و بر اساس آن مداخلات مناسب برای بیمار انجام گیرد.
عوامل خطر شکستگی هیپ
- اختلالات شناختی در ساکنین خانه سالمندان
- حدت بینایی در حد ۰/۲
- سابقه افتادن‌های مکرر یا سقوط همراه با شکستگی
- دیابت نوع ۲
- مصرف داروهایی مانند: داروهای ضدتشنج، اپیوئیدها، داروهای روانگردان، کورتیکوستروئیدها و داروهای ضد آریتمی
- سابقه سیگار کشیدن
- سابقه دررفتگی مادرزادی هیپ
- نمایه توده بدنی پایین
- سابقه سکته مغزی
- استفاده از محافظ هیپ
محافظ هیپ نمی‌تواند خطر افتادن را در افراد سالمند کاهش دهد.
این وسیله را می‌توان برای افراد پیر با استخوان‌بندی ظریف، کسانی که سابقه شکستگی هیپ دارند و سالمندانی که خطر افتادن بالایی دارند (مثل افراد با عدم تعادل در راه رفتن یا کاهش فشار خون وضعیتی) توصیه کرد.
غربالگری و تشخیص
چه افرادی باید برای استئوپروز غربالگری شوند؟
- همه خانم‌های ۶۵ سال و بالاتر باید از نظر وجود استئوپروز بررسی شوند.
- همه افرادی که سابقه fragility fracture دارند باید از نظر وجود استئوپروز ارزیابی شوند.
- بیماران با سابقه شکستگی استئوپروتیک باید در اولویت بررسی و درمان قرار گیرند.
- افرادی که بیش از سه ماه گلوکوکورتیکوئید دریافت می‌کنند، باید برای آغاز درمان‌های نگه‌دارنده استئوپروز ارزیابی شوند.
چگونه باید بیمار را ارزیابی کرد؟
اگر استئوپروز تأیید شود، پزشک باید با گرفتن شرح حال دقیق، علل ثانویه را بررسی کند زیرا ممکن است این علل قابل رفع باشند.
مواردی که باید بررسی شوند:
- سابقه مصرف داروها: گلوکوکورتیکوئیدها، هورمون‌های تیروئیدی، داروهای ضدتشنج
- سوابق باروری: سن منارک بالاتر از ۱۵ سالگی، اولیگو آمنوره، یائسگی
مرور بر سیستم‌ها و معاینه فیزیکی در ارزیابی استئوپروز
سوابق پزشکی
- بیماری‌های کلیوی، گوارشی، اندوکرین، روماتیسمی و بی‌تحرکی طولانی‌مدت
- سابقه جراحی: برداشتن تخمدان‌ها، گاسترکتومی، برداشتن یا بای‌پس روده باریک
- سابقه مصرف سیگار و الکل
- سوابق تغذیه‌ای: میزان دریافت کلسیم و پروتئین
موارد مورد بررسی در معاینه فیزیکی
- کاهش وزن و اسهال: هیپرتیروئیدی، سوء جذب
- افزایش وزن و هیرسوتیسم: سندرم کوشینگ، هیپوتیروئیدی
- ضعف عضلانی: سندرم کوشینگ، استئومالاسی
- درد استخوانی: استئومالاسی، هیپرپاراتیروئیدی، بدخیمی یا شکستگی‌ها
- ریختن دندان‌ها: هیپوفسفاتازی
- دررفتگی مفصل یا عدسی چشم: اختلالات کلاژن
- بثورات جلدی، پیگمانتاسیون، استریا: ماستوسیتوز، هموکروماتوز، سندرم کوشینگ
- سابقه سنگ مجاری ادرار: هیپرکلسیوری، هیپرپاراتیروئیدی
آزمایش‌های تکمیلی
اگر بعد از بررسی‌های اولیه نیاز به سنجش تراکم استخوان باشد، پزشک باید بیمار را به سطح بالاتر ارجاع دهد.
برای شناسایی علل ثانویه استئوپروز، پزشک باید آزمایش‌های زیر را برای بیمار درخواست کند:
FBS, CBC, 25(OH)D, Ca, K, Alk.P, ALT, AST, Creat, Na, آلبومین، جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته از نظر کلسیم
آزمایش‌های اختصاصی
اگر شرح حال و معاینه نشان‌دهنده هیپوگنادیسم باشد، پزشک باید تستوسترون سرم را در مردان مبتلا به استئوپروز بررسی شود.
ابرای برخی شرایط مارکرهای بیوشیمیایی ساخت و جذب استخوان می‌تواند در برخی شرایط کمک‌کننده باشد، مانند:
بررسی پاسخ به درمان در بیمارانی که طی درمان دچار کاهش تراکم استخوان شده‌اند
بررسی پایبندی بیمار به درمان
این شاخص‌ها در ارزیابی پاسخ به درمان، پایبندی بیمار به دارو و همچنین پیش‌بینی خطر شکستگی در سالمندان کاربرد دارند
استئوپروز را چگونه تشخیص دهیم؟
در حال حاضر روش DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry) استاندارد طلایی سنجش تراکم استخوان است.
این روش بهترین ابزار برای تخمین خطر شکستگی استئوپروتیک به شمار می‌آید.
پزشک معمولاً تراکم استخوان را با استفاده از دستگاه DXA در دو ناحیه، یعنی مهره‌های کمری و لگن، اندازه‌گیری می‌کند.
لینک کوتاه : https://kbmd.ir/?p=5761
