متدولوژی پوکی استخوان چیست ؟
متدولوژی پوکی استخوان به مجموعه‌ای از روش‌ها و اقداماتی اشاره دارد که برای تشخیص، پیشگیری و درمان پوکی استخوان (استئوپروز) به کار می‌روند. این متدولوژی شامل شناسایی عوامل خطر، انجام تست‌های تشخیصی مانند تراکم استخوان (DEXA)، تغییر سبک زندگی (مانند ورزش و تغذیه)، مصرف داروها و مکمل‌ها، و پیگیری‌های دوره‌ای است.
سه مکانیسم اصلی در بروز و پیشرفت استئوپروز نقش دارند:
- استخوان در دوران رشد و تکامل به استحکام کافی نمی‌رسد.
- استخوان بیش از حد جذب می‌شود که این روند باعث از دست رفتن توده استخوانی و تخریب ساختار آن می‌شود.
- استخوان از دست رفته به‌طور کامل جایگزین نمی‌شود زیرا در فرآیند تشکیل استخوان نقص‌هایی وجود دارد.
متدولوژی و طبقه‌بندی استئوپروز
نقش عوامل مختلف در ایجاد استئوپروز
کمبود استروژن نقش اصلی در بروز استئوپروز دارد. همچنین، کمبود کلسیم، ویتامین D و بروز هیپرپاراتیروئیدی در این روند تأثیرگذارند.
از طرف دیگر، پلی‌مرفیسم ژن‌ها باعث ایجاد تنوع در تراکم استخوان و میزان شکنندگی آن می‌شود.
طبقه‌بندی استئوپروز
استئوپروز به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شود:
۱. نوع اولیه
- این نوع، به دلیل کاهش هورمون‌های جنسی و روند طبیعی سالخوردگی ایجاد می‌شود.
- از کودکی تا حدود ۲۰ سالگی، تراکم استخوان افزایش پیدا می‌کند تا فرد به حداکثر تراکم استخوان برسد.
- حداکثر تراکم استخوان بیشتر تحت تأثیر ژنتیک فرد است، اما مصرف کلسیم، ویتامین D و ورزش هم در آن نقش دارند.
- کاهش تراکم استخوان با افزایش سن آغاز می‌شود.
- بین ۲۰ تا ۴۰ سالگی، تراکم استخوان ثابت می‌ماند و پس از آن از حدود ۴۰ سالگی در هر دو جنس سالانه ۰/۵ تا ۱ درصد کاهش می‌یابد.
- در زنان، این روند بعد از یائسگی شدیدتر می‌شود.
- عواملی مثل نمایه توده بدن (BMI)، مصرف سیگار، الکل و بی‌تحرکی روند کاهش تراکم استخوان را تسریع می‌کنند.
۲. نوع ثانویه
این نوع، کمتر از ۲۰ علت متفاوت برای بروز استئوپروز دارد
به همین دلیل، پزشکان با گرفتن شرح حال، انجام معاینه و آزمایش‌های اولیه سعی می‌کنند این علل را شناسایی و رد کنند.
عوامل خطر استئوپروز
بیش از ۸۰ عامل خطر برای متدولوژی پوکی استخوان (استئوپروز) شناسایی شده است که برخی از آنها اهمیت بیشتری دارند. عوامل خطر استئوپروز به دو گروه تقسیم می‌شوند:
- تعدیل‌ناپذیر: سن، جنس، نژاد و ویژگی‌های ژنتیکی
- تعدیل‌پذیر: وزن، سیگار، فعالیت بدنی کم، مصرف طولانی‌مدت گلوکوکورتیکوئید و دریافت ناکافی کلسیم
عوامل خطر ماژور استئوپروز
- عوامل خطر ماژور نقش مهمی در پیش‌بینی استئوپروز در خانم‌های یائسه و مردان مسن دارند.
- پزشکان باید در همه بیماران احتمال استئوپروز ثانویه را بررسی کنند.
- بیمارانی که از داروهای افزایش‌دهنده خطر استئوپروز استفاده می‌کنند باید از نظر وجود سایر عوامل خطر نیز ارزیابی شوند.
- افرادی که تراکم استخوان پایین یا سابقه شکستگی دارند، کاندید درمان هستند.
- افرادی که بیش از سه ماه هر نوع دوز گلوکوکورتیکوئید مصرف می‌کنند باید برای شروع درمان‌های پیشگیرانه استئوپروز بررسی شوند.
- بیمارانی که سابقه شکستگی استئوپروتیک دارند باید در اولویت تشخیص و درمان قرار بگیرند.
- سیگار کشیدن خطر استئوپروز را افزایش می‌دهد و ترک سیگار توصیه می‌شود.
- انجام منظم ورزش‌های تحمل وزن (مثل پیاده‌روی ۳۰ تا ۴۰ دقیقه‌ای در هر جلسه) و حرکات اصلاحی وضعیت بدن برای چند دقیقه در روز، در تمام طول زندگی توصیه می‌شود.
تظاهرات بالینی استئوپروز
- استئوپروز معمولاً تا زمانی که باعث شکستگی نشود، علامتی ندارد.
- شکستگی‌ها اغلب از نوع فشاری هستند (مهره، مچ، دست، لگن، دنده و بازو).
- شکستگی فشاری مهره معمولاً بعد از یک استرس کوچک مثل عطسه، خم شدن یا جابجایی اشیای نسبتاً سنگین رخ می‌دهد.
- درد پشت اغلب به صورت ناگهانی شروع می‌شود و به پهلوها و جلو بدن انتشار پیدا می‌کند.
- این درد به‌تدریج در طول چند هفته یا ماه کاهش پیدا می‌کند، اما با وقوع شکستگی جدید دوباره ظاهر می‌شود.
- بیمارانی که شکستگی ستون فقرات دارند ممکن است دچار درد مزمن پشت شوند که با ایستادن بدتر می‌شود.
- برخی بیماران پس از شکستگی دچار کاهش قد می‌شوند و این تغییر می‌تواند با کیفوز پشتی و لوردوز گردنی همراه باشد.
- در بعضی افراد، فشردگی مهره‌ها به‌آرامی و بدون علامت ایجاد می‌شود.
چه کسانی باید برای پوکی استخوان بررسی شوند؟
- تمامی افراد بالای ۵۰ سال باید از نظر عوامل خطر استئوپروز و شکستگی ارزیابی شوند تا افراد پرخطر شناسایی شوند.
- همه خانم‌های ۶۵ سال و بالاتر باید از نظر ابتلا به استئوپروز بررسی شوند.
- افرادی که سابقه شکستگی ناشی از ضعف استخوان (fragility fracture) دارند باید از نظر استئوپروز بررسی شوند.
ارزیابی بیمار
اگر ابتلای بیمار به استئوپروز تأیید شود، پزشک باید با گرفتن شرح حال دقیق به دنبال علل ثانویه بگردد زیرا این علل ممکن است برطرف شوند.
مواردی که باید در شرح حال بررسی شوند:
- سابقه مصرف داروها: گلوکوکورتیکوئیدها، هورمون‌های تیروئیدی، داروهای ضد تشنج
- سوابق باروری: شروع قاعدگی بعد از ۱۵ سالگی، اولیگو آمنوره، یائسگی
- سوابق پزشکی: بیماری‌های کلیوی، گوارشی، اندوکرین، روماتیسمی و بی‌تحرکی طولانی‌مدت
- سابقه جراحی: برداشتن تخمدان‌ها، گاسترکتومی، برداشتن یا بای‌پس روده باریک
- سابقه مصرف سیگار و الکل
- سوابق تغذیه‌ای: میزان دریافت کلسیم و پروتئین
مرور بر سیستم‌ها و معاینه فیزیکی در استئوپروز
در هنگام مرور بر سیستم‌ها و انجام معاینه فیزیکی، پزشک باید علائم زیر را بررسی کند:
- کاهش وزن و اسهال می‌تواند نشان‌دهنده هیپرتیروئیدی یا سوءجذب باشد.
- افزایش وزن و هیرسوتیسم معمولاً به سندرم کوشینگ یا هیپوتیروئیدی اشاره دارد.
- ضعف عضلانی ممکن است ناشی از سندرم کوشینگ یا استئومالاسی باشد.
- درد استخوانی می‌تواند در استئومالاسی، هیپرپاراتیروئیدی، بدخیمی یا شکستگی‌ها دیده شود.
- ریختن دندان‌ها به هیپوفسفاتازی مربوط است.
- دررفتگی مفصل یا عدسی چشم می‌تواند علامتی از اختلالات کلاژن باشد.
- وجود بثورات پوستی، پیگمانتاسیون یا استریا ممکن است به ماستوسیتوز، هموکروماتوز یا سندرم کوشینگ مربوط باشد.
- سنگ کلیه (نفرولیتیاز) و هیپرکلسیوری اغلب به هیپرپاراتیروئیدی مرتبط هستند.
لینک کوتاه : https://kbmd.ir/?p=5755
