تراکم استخوان

تفسیر رادیوگرافی وابسته به قضاوت رادیولوژیست است. بدین ترتیب، رادیوگرافی ساده حساسیت و پایایی کمی برای ارزیابی تراکم استخوان دارد و وقتی شکستگی مهره مشاهده نشود، نمی‌توان از این روش برای تشخیص استئوپروز استفاده کرد.

در بیمارانی که شکستگی مشکوک مهره دارند یا کاهش قد غیرقابل توجیه مشاهده می‌شود، پزشک باید رادیوگرافی ستون فقرات توراسیک و کمری را برای تشخیص و تأیید شکستگی انجام دهد.

اگر کاهش قد اندازه‌گیری شده بیش از دو سانتی‌متر باشد و شرح حال نشان دهد که قد بیش از چهار سانتی‌متر نسبت به دوران جوانی کاهش یافته است، پزشک باید با رادیوگرافی توراکولومبار پیگیری کند تا هر گونه شکستگی مهره مشخص شود.

رادیوگرافی ساده نباید برای تشخیص یا رد استئوپروز استفاده شود. وقتی در رادیوگرافی استئوپنی شدید مشاهده شود، پزشک باید اقدامات لازم را انجام دهد.

سنجش تراکم استخوان (BMD)

پزشکان تراکم استخوان را به دو روش اندازه‌گیری می‌کنند:

• سنجش تراکم استخوان مرکزی: مهره‌ها و گردن فمور
• سنجش تراکم استخوان محیطی: پاشنه پا یا انتهای ساعد

Dual energy X-ray Absorptiometry (DXA) مؤثرترین روش برای تخمین ریسک شکستگی در خانم‌های یائسه است و در سنجش تراکم استخوان، استاندارد طلایی محسوب می‌شود.

اندیکاسیون‌های انجام BMD

• زنان بالای ۶۵ سال
• زنان یائسه با حداقل یک عامل خطر ماژور استئوپروز
• بالغین با سابقه fragility fracture
• یافته‌های پرتونگاری استئوپنی یا شکستگی مهره
• درمان طولانی بیش از سه ماه با گلوکوکورتیکوئید
• بالغین مبتلا به بیماری‌های همراه با از دست رفتن تراکم استخوان
• پایش پاسخ به درمان استئوپروز
• مردان ۷۰ ساله و بالاتر

علاوه بر این اندیکاسیون‌ها، بر اساس نظر بنیاد بین‌المللی استئوپروز (International Osteoporosis Foundation)، پزشکان متخصص می‌توانند با توجه به شرایط هر بیمار، تصمیم بگیرند که تراکم‌سنجی انجام شود.

برای مثال، در فردی که سابقه فامیلی شکستگی غیرتروماتیک هیپ در پدر یا مادر در سنین غیرمعمول دارد، پزشک ممکن است BMD را توصیه کند.

بررسی تراکم استخوان و روش‌های تشخیصی استئوپروز

پزشک می‌تواند حتی بدون توجه به سن، بررسی تراکم استخوان را برای بیمار انجام دهد.
اندازه‌گیری تراکم استخوان معمولاً با دستگاه DXA و در دو ناحیه مهره‌های کمری و هیپ انجام می‌شود.

• کنتراندیکاسیون‌های انجام BMD به روش DXA
• شک به بارداری
• انجام اسکن‌های رادیوایزوتوپ طی سه روز اخیر

اگر در پنج روز گذشته گرافی با ماده حاجب انجام شده باشد، نتایج DXA دچار تداخل می‌شود.

وجود surgical hardware یا پروتزهای فلزی

مصرف ترکیبات حاوی کلسیم در دو روز گذشته می‌تواند باعث تداخل در نتایج شود.

Quantitative Computed Tomography (QCT)

روش QCT تراکم حجمی استخوان را می‌سنجد.
مزیت این روش این است که تراکم استخوان کورتیکال و ترابکولار را به طور جداگانه اندازه‌گیری می‌کند.
از طرف دیگر، این روش به دلیل دوز نسبتاً بالای اشعه و هزینه زیاد، محدودیت دارد.

پزشکان ممکن است از QCT برای تشخیص استئوپروز استفاده کنند، اما برای پیگیری درمان آن توصیه نمی‌شود [C].

Quantitative UltraSound Densitometry (QUS)

بر اساس شواهد موجود، اگر QUS همراه با سنجش تراکم استخوان به روش DXA انجام شود، می‌تواند تخمینی از خطر شکستگی ارائه دهد.
با این حال، به دلیل دقت پایین QUS، شواهد کافی برای استفاده از آن در غربالگری جمعیت یا پیش‌غربالگری DXA وجود ندارد.

بررسی‌های آزمایشگاهی در استئوپروز

اگر شرح حال یا معاینه بالینی بیمار نشان‌دهنده علل ثانویه استئوپروز باشد، پزشک بررسی‌های آزمایشگاهی تکمیلی را درخواست می‌کند.

از آنجا که مارکرهای بیوشیمیایی استخوان حساسیت و ویژگی پایینی دارند، نمی‌توان به تنهایی از آنها برای تشخیص استئوپروز استفاده کرد.

آزمایش‌های اولیه برای ارزیابی علل ثانویه استئوپروز

پزشک معمولاً آزمایش‌های زیر را برای بیمار تجویز می‌کند:

• FBS
• CBC
• Alk. Phosphatase (Alk.)
• ALT
• AST
• Creatinine
• P، Ca، K، Na
• آلبومین
• جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته از نظر کلسیم

بسته به شرایط بیمار، ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز لازم باشد.

آلکالن فسفاتاز در بیمارانی که شکستگی آنها در حال بهبود است بالا می‌رود، بنابراین افزایش این آنزیم به تنهایی ارزش تشخیصی محدودی دارد، به‌ویژه در بیمارانی که به تازگی دچار شکستگی شده‌اند.

نقش هورمون‌ها و مارکرهای بیوشیمیایی در بررسی استئوپروز

پزشک باید هورمون پاراتیروئید (PTH) را در بیمارانی که دچار هیپرکلسمی، هیپرکلسیوری، سابقه سنگ کلیه یا استئوپنی هستند، اندازه‌گیری کند.

اگر بیمار دچار آنمی غیرقابل توجیه، ضعف، کاهش وزن، هیپرکلسمی، نارسایی کلیه و سدیمان ادراری غیر فعال باشد، پزشک باید احتمال مالتیپل میلوم را در نظر بگیرد و انجام الکتروفورز پروتئین‌های ادرار و سرم را توصیه کند.

وقتی شرح حال و معاینه به نفع هیپوگنادیسم باشد، پزشک باید سطح تستوسترون سرم را در مردان مبتلا به استئوپروز اندازه‌گیری کند. [B2]

مارکرهای بیوشیمیایی ساخت و جذب استخوان

پزشک می‌تواند از اندازه‌گیری مارکرهای بیوشیمیایی ساخت و جذب استخوان در شرایط خاص کمک بگیرد. این شرایط شامل موارد زیر است:

بررسی پاسخ بیمار به درمان در کسانی که طی درمان دچار کاهش تراکم استخوانی شده‌اند

پایبندی (کامپلیانس) بیمار به درمان

مشخص شدن خطر شکستگی در سالمندان که این موضوع می‌تواند در تصمیم‌گیری برای شروع درمان مؤثر باشد

لینک کوتاه : https://kbmd.ir/?p=5785 کپی لینک