پی‌گیری و ارزیابی
پی‌گیری درمان استئوپروز از مهم‌ترین مراحل کنترل و مدیریت بیماری است. تغییرات تراکم استخوان در ناحیه‌ی مهره‌های کمری سریع‌تر و چشمگیرتر از سایر قسمت‌های بدن اتفاق می‌افتد، به همین دلیل ارزیابی مجدد این ناحیه برای بررسی روند بهبود یا پیشرفت بیماری توصیه می‌شود.
اهمیت پی‌گیری درمان
هدف از پی‌گیری منظم، ارزیابی اثربخشی درمان، تشخیص زودهنگام شکست درمان و پیشگیری از شکستگی‌های جدید استخوانی است.
وقتی درمان دارویی یا تغذیه‌ای آغاز می‌شود، ممکن است تغییرات در تراکم استخوان در ماه‌های اول محسوس نباشد؛ بنابراین پایش مداوم به پزشک کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد آیا درمان مؤثر است یا باید دارو تغییر کند.
مراحل ارزیابی دوره‌ای بیماران مبتلا به استئوپروز
تأثیر و ایمنی روش‌های درمانی باید به‌صورت دوره‌ای توسط پزشک معالج یا متخصص غدد مورد بررسی قرار گیرد که شامل موارد زیر است:
- گرفتن شرح حال دقیق از بیمار شامل سابقه‌ی خانوادگی، مصرف دارو و شکستگی‌های احتمالی
- انجام معاینات بالینی منظم و بررسی وضعیت قامت و قامت ایستاده بیمار
- ماموگرافی و تست پاپ اسمیر به‌ویژه در زنان یائسه برای بررسی وضعیت هورمونی
- سنجش پایبندی بیمار به درمان‌های توصیه‌شده از جمله مصرف منظم کلسیم، ویتامین D، فعالیت بدنی منظم و داروهای ضد استئوپروز
- پرتونگاری (X-ray) برای شناسایی دفورمیتی‌ها یا شکستگی‌های جدید در ستون مهره‌ها
- به‌روزرسانی و تقویت برنامه درمانی بر اساس نتایج تراکم استخوان و شرایط عمومی بیمار
- ارزیابی آگاهی بیمار از بیماری خود و آموزش درباره اهمیت ادامه درمان
تحلیل نتایج تراکم استخوان (BMD)
تغییر مطلق تراکم استخوان در مهره‌های کمر اگر به حدود ۲۸٪ برسد، از نظر آماری و بالینی معنی‌دار است.
بنابراین:
- افزایش بیش از ۲۸٪ نشانه‌ی پاسخ مناسب به درمان است.
- کاهش بیش از ۲۸٪ می‌تواند بیانگر شکست درمانی یا عدم پاسخ مطلوب باشد.
- با این حال، عدم افزایش قابل توجه تراکم استخوان همیشه به معنی شکست درمان نیست، چون بعضی از داروها ممکن است با وجود حفظ تراکم، فقط از شکستگی جلوگیری کنند.
🔍 ارزیابی مجدد تراکم معدنی استخوان
ارزیابی مجدد BMD (Bone Mineral Density) طبق راهنمای انجمن بین‌المللی استئوپروز (IOF) به صورت زیر انجام می‌شود:
بیماران با BMD نرمال (T-score طبیعی):
بررسی مجدد هر ۳ تا ۵ سال یک‌بار کافی است.
بیماران تحت درمان استئوپروز:
ارزیابی باید هر ۱ تا ۲ سال تکرار شود تا تراکم استخوان به ثبات برسد.
پس از آن، فواصل ارزیابی می‌تواند به هر دو سال یک‌بار افزایش یابد.
در این سنجش‌ها، تمرکز اصلی روی نواحی مهره‌های کمری و لگن است چون بیشترین احتمال کاهش تراکم در این نقاط وجود دارد.
بهتر است تمام آزمایش‌ها در یک مرکز، با همان دستگاه و توسط همان اپراتور انجام شود تا تغییرات واقعی و دقیق‌تر ثبت گردد.
💬 توصیه‌های تکمیلی برای بیماران
۱. فعالیت بدنی منظم:
ورزش‌های مقاومتی و تحمل وزن مثل پیاده‌روی یا دوچرخه‌سواری سبک، به حفظ تراکم استخوان کمک می‌کنند.
۲. تغذیه‌ی غنی از کلسیم و ویتامین D:
مصرف لبنیات، ماهی‌های چرب، سبزیجات برگ سبز و قرار گرفتن در معرض نور خورشید ضروری است.
۳. ترک سیگار و کاهش مصرف کافئین و الکل:
این موارد از عوامل اصلی کاهش تراکم استخوان هستند.
۴. مراجعه منظم به پزشک:
بیمار باید طبق برنامه‌ی درمانی و ارزیابی تعیین‌شده به پزشک مراجعه کند تا روند درمان به‌درستی ادامه یابد.
منبع: کتاب راهنمای جامع بالینی پوکی استخوان، فصل هفتم (درمان)، صفحات 51-52
این مطلب صرفاً جهت افزایش آگاهی است و جایگزین مشاوره تخصصی پزشکی نمی‌باشد.
لینک کوتاه : https://kbmd.ir/?p=5816
